welke signalen zijn zichtbaar in de laatste fase?
Stervensfase
Wanneer een persoon of dierbare een ongeneeslijke ziekte heeft, is het vaak moeilijk en onbegrijpelijk dat de laatste levensfase kan naderen. Naast de emotionele confrontatie, moeten er in deze periode verschillende beslissingen worden genomen. Zorgen doen we samen, niemand hoeft hier alleen voor te staan. Ieder sterfbed is uniek en zo ervaart iedere cliënt andere symptomen. Daarom leest u hier de inzichten van de terminale fase, om deze moeilijke periode iets gemakkelijker te maken.
Standby Zorg is de specialist in de laatste levensfase. U bepaalt zelf hoe de terminale thuiszorg wordt ingedeeld op basis van uw wensen en behoeftes. Lees meer over terminale thuiszorg bij Standby.
Wat is de terminale fase?
De terminale fase is de laatste levensfase van iemand met een ongeneeslijke ziekte. Dit zijn de laatste dagen voor de dood. Tijdens deze stervensfase treden er verschillende symptomen en kenmerken op, die per persoon verschillen.
Symptomen en kenmerken terminale fase
Tijdens de stervensfase vinden er lichamelijke en geestelijke veranderingen plaats. Deze veranderingen verschillen per persoon en verschillen in volgorde. Een aantal voornaamste signalen zijn:
- Terminale onrust
- Verminderde eetlust
- Verandering in de ademhaling
- Bloedsomloop neemt af
- Verandering in gedrag en bewustzijn
1. Terminale onrust
Gedurende het stervensproces is het mogelijk dat er onrust en verwardheid ontstaat bij de cliënt. Dit wordt ook wel ‘delier’ genoemd. De stervende maakt vaak dan kleine (hand) bewegingen, in de vorm van plukken of aanwijzen. Het lijkt alsof de persoon dingen ziet die er niet zijn.
Bij delier wordt iemand vaak plotseling verward, binnen uren of enkele dagen. Iemand kan opgewonden en onrustig zijn (hyperactief delier) of erg rustig en stil (stil delier). Dit kan zich ook afwisselen van elkaar. Meestal is een delier in de nacht erger dan gedurende de dag.
Mocht deze terminale onrust voorkomen, dan kunt u steun bieden door rustig bij de stervende te blijven zitten. Spreek niet tegen op de wanen of hallucinaties die de persoon ziet of hoort, maar ga er ook niet in mee. Zorg voor een rustige en prikkelarme omgeving. Bij ernstig ongemak kan een arts besluiten om rustgevende medicijnen te geven.
2. Verminderde eetlust
Iemand in de stervensfase heeft vaak geen of weinig zin in eten en drinken. Hierdoor neemt de stervende snel in gewicht af, zo ook in het gezicht. Normaliter leidt dit tot een vochttekort, maar in de laatste levensfase treedt het dorstgevoel nauwelijks tot niet op. De lippen en de mond kunnen dan droog zijn. Het helpt dan om dit af en toe licht te bevochtigen.
Wanneer iemand minder drinkt, hoeft de persoon ook minder te plassen. Het kan dan zijn dat bij de cliënt in kwestie de spieren van de blaas minder goed werken, wat leidt tot urineverlies. Dit kan opgelost worden met incontinentiemateriaal of een katheter. Hier kan de verzorgende of (huis)arts meer advies over geven.
3. Verandering in de ademhaling
Bij iemand in de terminale fase is vaak verandering in de ademhaling te zien. Wanneer de ademhaling gaat stokken of onregelmatig wordt, betekent dit meestal dat de dood snel dichterbij komt. De ademhaling valt soms plotseling weg en komt dan weer op gang met een diepe zucht (Cheyne-Stokes ademhaling).
Ophoping van slijm in de keelholte of de luchtpijp kan leiden tot een reutelend geluid bij het ademhalen. Dit komt doordat de normale hoest- en slikprikkels verdwijnen. Het lijkt dan of de stervende dan ernstig benauwd is, maar zelf ervaren ze dit vaak niet als benauwdheid.
4. Bloedsomloop neemt af
Het bloed trekt zich meer terug naar de borst- en buikholte. Hierdoor kunnen benen, voeten, armen, handen en de neus koud aanvoelen. Dit komt doordat het lichaam de hersenen, het hart en de longen zo lang mogelijk de doorbloeding in stand probeert te houden. Op de benen kunnen paarse of blauwe vlekken ontstaan. Het gezicht krijgt een grauwe kleur en na de laatste adem wordt het gezicht wit (doodsbleek). Later trekt dit weer een beetje bij, wat ervoor zorgt dat de persoon weer meer op zichzelf lijkt.
5. Verandering in gedrag en bewustzijn
Tijdens het stervensproces is de cliënt vaak maar kortere periodes wakker. De stervende is moeilijker te bereiken en lijkt zich steeds meer terug te trekken. De cliënt begrijpt waarschijnlijk niet meer alles van wat er wordt gezegd. Maar vaak krijgen ze wel nog veel dingen mee en blijven ze gevoelig voor geluid. Het is daarom belangrijk dat er rust wordt gecreëerd in de ruimte en er op een zachte toon wordt gepraat. Aanraking kan rustgevend zijn of zachtjes praten, maar dit verschilt ook weer per persoon en per situatie.
In de fase voor het overlijden daalt het bewustzijn verder weg. In de laatste uren glijdt de stervende vaak weg in een diepe slaap of zelfs een coma.
Tijdens het stervensproces
Uzelf of een naaste zit in de laatste levensfase, een hele emotionele en zware periode. Een periode die niemand alleen wil doorstaan. Het is daarom ook fijn om zo veel mogelijk familie, vrienden of naasten te verzamelen die steun en troost kunnen bieden tijdens de stervensfase. Ook kan de keuze gemaakt worden om thuis te sterven of in een hospice. Gedurende het stervensproces zijn er een aantal punten van aandacht die meegenomen kunnen worden:
- Waken: wanneer het overlijden dichterbij komt, kan er worden afgesproken om bij de stervende te waken. Er is dan altijd iemand aanwezig uit de familie of naasten. Deze persoon kan dan zorgen voor sfeer en rust in de ruimte, samen luisteren naar muziek, het licht dempen of bijvoorbeeld bidden. Zorg ervoor dat er om de beurt iemand waakt, zodat iedereen ook voldoende rust neemt. Deze periode kan zeer vermoeiend zijn, ook op emotioneel vlak.
- Het leven loslaten: het is voor niemand makkelijk om het leven los te laten. Sterven heeft zeer moeilijke maar ook mooie momenten. Er zijn momenten van veel verdriet, angst, boosheid, machteloosheid, maar ook dankbaarheid en liefde. Door hierin steun te bieden door bijvoorbeeld fijne herinneringen naar boven te brengen kan er emotionele verlichting worden gegeven aan de stervende. Iemand in de stervensfase kan dan ook behoefte hebben aan een geestelijke verzorger.
Standby Zorg en de terminale fase
Ook in de laatste levensfase staat Standby klaar om zorg te leveren aan huis. Als specialist in terminale thuiszorg begrijpen wij als geen ander hoe belangrijk het is om tijdens deze onbekende fase in een vertrouwde omgeving te zijn. Al meer dan 20 jaar bieden wij zorg die door uzelf bepaald wordt. Wij passen de zorg aan op de wensen en behoeftes van de cliënt. Ook schakelen wij met alle betrokken partijen, om zo de zorgen uit uw handen te nemen.
